ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
Είναι μία από τις αρχαιότερες εκκλησίες του Μετσόβου. Η εκκλησία αυτή καταστράφηκε πολλές φορές από σεισμούς. Ο Νικ. Κοτζαμάνης σημειώνει σε θύμησή του πως το 1818 ανοικοδομήθηκε ολόκληρος ο ναός με φιρμάνι του Αλή Πασά σαν ανταμοιβή στους Μετσοβίτες , επειδή τον βοήθησαν να περάσει τη χιονισμένη διάβαση του Ζυγού. Οι Μετσοβίτες κατέβαζαν τον Αλή Πασά στο προαύλιο του Αγίου Δημητρίου, που τότε είχε καταστραφεί από τους σεισμούς. Ο Αλής διπλωματικά σκεπτόμενος, δώρισε δύο – τρία πουγκιά άσπρα για την ανέγερση του ναού. Ακόμα σώζεται στο αρχείο του ναού το «Μπουγιουρουλτί» του Αλή Πασά, που έγραψε ο προσωπικός του γραμματέας Μέξης. Στο «Μπουγιουρουλτι» αυτό γράφονται τα εξής: «Τούτο το Μπουγιουρουλτι το δίνω στους Αη – Δημητρίτες του Μετσόβου για να κάνουν την εκκλησία του Αη – Δημήτρη μεγαλύτερη. Αν δεν γίνει αυτό μαύρο φίδι που θα τους φάει. Αλής Τεπελενλής».
Το ιερό βήμα και το γυναικωνίτη του παλιού ναού ιστόρησε το 1743 και το 1748 αντίστοιχα ο περίφημος Μετσοβίτης αγιογράφος Στέργιος Παπαγιάννης, το δε τέμπλο τα παιδιά του Στέργιου Βαρδάκα 1744.
Το σημερινό τέμπλο του ναού, που είναι πάρα πολύ καλό, είναι έργο του «αρχοντομάστορα» Γιάννη Γκιώνη. Οι θαυμάσιες ρωσικές εικόνες του τέμπλου γράφουν: «Ιστόρηται δια χειρός Δημ. Κων/νου Κριτζάλη εν έτει 1821 Ιουλίου 5 εν νίΖνη». Ο Δημ. Κριτζάλης ήταν υπέροχος Μετσοβίτης αγιογράφος που διατηρούσε σχολή ζωγραφικής στη ΝίΖνα της Ρωσίας. Το 1822 με δαπάνη του Ιωαν. Τσαούση κατασκευάστηκε ο μικρός άμβωνας. Το 1837 ιστορηθήκε η κόγχη του αγίου βήματος με δαπάνη του Μιχ. Ι. Λούκα και των συγγενών αυτού. Η ασημένια εικόνα της Ωραίας Πύλης, που παρουσιάζει το Χριστό στο Άγιο Ποτήριου, είναι «έργο Κυρ. Λάκα 1907, επιτροπεύοντος Κων/νου Γ. Κροτσάλη προσκυνητού». Άλλα έργα του Κυρ. Λάκα στον ίδιο ναό είναι η εικόνα του αγίου Δημητρίου στο προσκυνητάρι και η επένδυση του βιβλίου του Αποστόλου. Ο ναός του αγίου Δημητρίου διαθέτει δύο επιταφίους χρυσοκέντητους μεταγενέστερης ρωσικής τέχνης, ιερά σκεύη αργυρά και χρυσά, αργυρές επενδύσεις εικόνων και ασημένια στέφανα γάμου. Οι θαυμάσιες εικόνες του Χριστού και της Παναγίας φέρουν την υπογραφή «Γεώργιος Χρυσολωράς εποιεί» Ο Γ. Χρυσολωράς ήταν Μετσοβίτης αγιογράφος.
Η τελευταία κατάρρευση του ναού από τους σεισμούς έγινε στις 18 Αυγούστου 1907, όταν κατέρρευσαν δύο στύλοι και η οροφή του ναού. Ο ναός επισκευάστηκε για τελευταία φορά το 1908. Σήμερα ο ναός του αγίου Δημητρίου είναι ο δεύτερος ενοριακός ναός του Μετσόβου.
Ο Μιχάλης Ι. Λουκάς την 1η Σεπτεμβρίου 1833 αφιέρωσε στον άγιο Δημήτριο για την υγεία του και για τη ψυχή των γονέων του 1000 γρόσια και να καίει η καντήλα του αγίου ακοίμητη. Επειδή η προσφορά ήταν σημαντική την παραπάνω σημείωση υπογράφει ο εφημέριος ιερέας και τρεις έγκριτοι ενορίτες.
Ο Κωνσταντίνος Τρ. Σταμέρωφ στις 10 Ιουνίου του 1866 από την Οδυσσό της Ρωσίας έστειλε χρυσοκέντητο επιτάφιο με τις φούντες ολόχρυσες από δύο σημέα με τους δύο σταυρούς και τέσσερις φούντες από δύο σε κάθε λάβαρο. Τα λάβαρα ήταν αμφιπρόσωπα, γιατί η σχετική σημείωση αναφέρει και τις παραστάσεις: Άγιος Δημήτριος και από την άλλη πλευρά Άγιοι Απόστολοι, Πέτρος και Παύλος το ένα, και το άλλο Άγιοι Πάντες και από την άλλη όψη Κωνσταντίνος και Ελένη, όλα αφιερώματα στον ναό του Αγίου Δημητρίου Μετσόβου.
Δωρητές και ευεργέτες του ιερού ναού Αγίου Δημητρίου Μετσόβου
-
Δημήτριος Μήτζας
-
Ο γιατρός από Τρεβετίστα
-
Ένας άγνωστος Γραμμουστεάνος
-
Μίχος Ποπορέκας, Ανηλιώτης
-
Χρυσανθία μοναχή
-
Θωμάς Καραγιάννης από Ιωάννινα
-
Δημήτριος Καραγιάννης από Ιωάννινα
-
Στάθης Σερακιώτης
-
Αδάμης Πασκέπης
-
Δημήτρης Πέλως
-
Στέργιος Πουρδίκης
-
Γιώργος Στράλης
-
Γιώργης Νίτζιου
-
Δήμος Χρύσκος
-
Δήμος Μουσούλη
-
Στάμω Τογάνη
-
Στέργιος Πάκας
-
Αφέντω Πούτου
-
Πατήρ Θεόκλητος, πνευματικός
-
Τάσος Σαβάτη
-
Δημήτριος Θάνου
-
Νίκος Κριτσάλης
-
Κύργος Χριστοδούλου
-
Μίχος Χρόνου
-
Παπαγιώργης Παπαδήμου
-
Θανάσης Μούστου
-
Καλόγρια του Πέτρη
-
Καλόγρια
-
Χρήστος Χρυσός
-
Κώστας Μαργαρίτης
-
Στέργιος Βούλκου
Γεωργία Σταχούλη
Ευαγγελία Γιαννούκα
Βασίλης Δάλλας
Στέργιος Γιώτης
